Czarnomorska utopia 1955-1989. Dramat architektoniczny w pięciu aktach [wystawa]

Przez ponad trzy dekady, od lat 50. do 80. XX wieku, rumuńskie wybrzeże Morza Czarnego było sceną kreatywnych eksperymentów architektonicznych. Stało się śmiałym modernistycznym przedsięwzięciem – rodzajem otwartego laboratorium, kształtowanego przez marzenia o lepszym społeczeństwie.

W centrum wydarzeń znalazł się architekt Cezar Lăzărescu, który kierował pracami nad stworzeniem kompleksu nadmorskich kurortów, mających zerwać z przeszłością. W opozycji do zatłoczonych miast i regionów przemysłowych miały one oferować otwartą przestrzeń, harmonię z naturą i świeży, nowoczesny styl życia. Zabudowa ciągnącego się ponad 70 kilometrów wybrzeża powstawała stopniowo, ewoluując przez 34 lata. Jej rozwój był uważnie i nieustannie obserwowany przez magazyn „Arhitectura”. Za pomocą fotografii, rysunków i komentarzy samych architektów opowiadano na jego łamach o tym, jak budynki mają kształtować nie tylko krajobraz, lecz także zamieszkujących je ludzi. Architektura miała sprzyjać formowaniu „nowego człowieka” w kontekście, który nadawał socjalistycznej przyszłości barwy wizji zza żelaznej kurtyny.

Dzisiaj spojrzenie na archiwalne materiały pozwala dostrzec zarówno kreatywność i optymizm, jak i sprzeczności tamtych czasów. Projekty często przypominają scenografię teatralną – starannie zaaranżowaną, aby wywołać wrażenie wypoczynku i nowoczesności. Postanowiliśmy zatem przedstawić historię wybrzeża w konwencji sztuki teatralnej, rozgrywającej się w kolejnych aktach: od odważnych początków, przez rozkwit eksperymentu w latach 60. i 70. XX wieku, aż po stopniowe zmiany, które z czasem miały podważyć pierwotną wizję.

Pozostałości tego ambitnego projektu skłaniają dziś do refleksji – te budynki to coś więcej niż tylko beton i szkło – kryją w sobie wspomnienia, idee i pytania o to, jak architektura kształtuje nasz sposób życia i nadzieje na przyszłość.