Znajdują się w nim, gromadzone przez całe życie druki, archiwalia dotyczące historii Polski – książki, czasopisma konspiracyjne, plakaty, ulotki i zdjęcia z okresu okupacji, a także korespondencja z wybitnymi osobistościami świata kultury.
Kilkaset unikalnych druków, ulotek, plakatów
Profesor zgromadził kilkaset druków z lat 1939-1940, w większości unikatów, nie notowanych nawet przez specjalistyczne bibliografie. Są wśród nich druki z okresu oblężenia i kapitulacji Warszawy w 1939 roku: ulotki zrzucane nad Warszawą z samolotów niemieckich czy odezwa prezydenta Stefana Starzyńskiego do ludności Warszawy. Okresu późniejszego dotyczą ulotki skierowane do żołnierzy niemieckich, polskich i rosyjskich, rozporządzenia władz okupacyjnych, plakaty i afisze ilustrujące życie kulturalne w Generalnym Gubernatorstwie. Szczególnie interesujące są pokwitowania odbioru pieniędzy przez osoby pochodzenia żydowskiego, którym pomagała Rada Pomocy Żydom, czyli tzw. archiwum „Felicji” – archiwum działacza „Żegoty” Maurycego Herlinga Grudzińskiego.
- Winny jestem pewne wyjaśnienie opinii publicznej na temat tego, skąd się wzięło w głowie człowieka, o pochodzeniu warszawskim od pokoleń, postanowienie o przekazaniu dorobku swojego życia Ossolineum – mówił prof. Bartoszewski. I przywołał swoje najwcześniejsze związki z Ossolineum i ze Lwowem.
– Z Zakładem Narodowym zetknąłem się jako uczeń gimnazjum i liceum, bo Ossolineum nie tylko było symbolem polskiej kultury w czasach zaborów, ale też wydawcą podręczników szkolnych. Latem 1938 roku, gdy zdałem do klasy maturalnej, rodzice ufundowali mi w prezencie wycieczkę. Wybrałem Lwów. Przez dwa tygodnie zwiedzałem obiekt po obiekcie – byłem w budynku Ossolineum, w Katedrze Ormiańskiej – opowiadał profesor. – To był mój pierwszy kontakt ze Lwowem, który utrwalił w mojej pamięci znaczenie zbiorów i zabytków dla kultury polskiej.
Profesor wspominał też rolę jaką odegrali w jego związkach ze Lwowem, Wrocławiem i Ossolineum już po wojnie Stanisław Lem i lwowscy profesorowie.
Prof. Bartoszewski zamierzał pierwotnie przekazać swoje zbiory Muzeum Historycznemu w Warszawie. Rozmowy w tej sprawie długo się przeciągały i w końcu muzeum zrezygnowało z przejęcia archiwum profesora. Ossolineum takich problemów nie miało.
- Zacząłem przekazywać moje zbiory jakieś siedem lat temu. To jakaś jedna piąta moich wszystkich zbiorów. Przekazuję dokumenty, rękopisy - rzeczy, które nadają się do Ossolineum, bo przecież nie oddam moich zbiorów beletrystyki. Przyjadą jeszcze listy Jerzego Giedroycia do mnie, oddam też order Orła Białego, ale to dopiero po mojej śmierci, bo muszą go ponieść za trumną – żartował profesor.
- Wrocław mnie zachwycił, spotykałem tu zawsze życzliwych ludzi ze świata kultury, ze środowisk katolickich – wspominał. – Wrocław nadał mi honorowe obywatelstwo, Uniwersytet Wrocławski przyznał doktorat honoris causa, choć jeszcze nie wiedzieli, że przekażę swoje zbiory Ossolineum.
Kolekcja profesora obejmuje ponadto jego archiwum prywatne, dokumenty dotyczące różnych okresów jego działalności opozycyjnej oraz wydawniczej, m.in. korespondencję z wydawnictwami, wydruki książek z odręcznymi poprawkami autora itp.
Książki z osobistymi dedykacjami, ofiarowane mu przez najwybitniejsze postaci świata kultury, polityki i historii. Biblioteka profesora to przede wszystkim publikacje dotyczące historii Żydów, wspomnień ofiar holocaustu, relacji polsko-żydowskich, a także historii drugiej wojny światowej i stosunków polsko-niemieckich.
Zbiory i archiwa w kamienicy Pod Złotym Słońcem
Na zbiory Gabinetu Zofii i Władysława Bartoszewskiego składają się również nagrody, medale i dyplomy związane z działalnością prof. Bartoszewskiego, m.in. Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1986), Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (2002), a także Medal „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”. Ponadto nagrody: Kustosza Pamięci Narodowej, Kisiela, Stanisława Broniewskiego „Orszy”, a także wyróżnienia przyznawane osobowościom życia publicznego takie jak Super Victor czy Człowiek Roku.
Zbiory przekazane przez małżeństwo Państwa Bartoszewskich będą eksponowane w Kamienicy pod Złotym Słońcem w Gabinetach Wielkich Polaków, razem z darami Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
Profesor podkreślił też, że po jego śmierci ZN im. Ossolińskich będzie dysponować prawami autorskimi do jego książek.
- Stało się i dobrze – stwierdził po podpisaniu aktu darowizny.
ak
